ความเป็นมาของการวางแผนพัฒนาในประเทศไทย

      แนวคิดในการวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศไทยเริ่มต้นตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๔๗๕ สืบเนื่องจากคณะราษฎรซึ่งเป็นแกนนำในการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ เป็นระบอบประชาธิปไตยโดยมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขได้ประกาศหลัก ๖ ประการ ซึ่งมีเรื่องเกี่ยวกับการรักษาเอกภาพทางเศรษฐกิจและการสร้างความสุขสมบูรณ์ของราษฎรในทางเศรษฐกิจ โดยจะจัดให้มีการวางเค้าโครงการเศรษฐกิจแห่งชาติ ต่อมาหลวงประดิษฐ์มนูธรรม (นายปรีดี พนมยงค์) ได้ดำเนินการยกร่างเค้าโครงการเศรษฐกิจขึ้น โดยได้มีการระบุถึงการกำหนดให้มีการวางแผนเศรษฐกิจแห่งชาติพร้อมทั้งได้ยกร่างพระราช - บัญญัติว่าด้วยการประกอบเศรษฐกิจซึ่งเสนอให้มีสภา (หน่วยงาน) เพื่อทำหน้าที่ในการจัดทำแผน ศรษฐกิจแห่งชาติด้วย อย่างไรก็ตามปรากฏว่าสถานการณ์ในขณะนั้นยังไม่เอื้ออำนวยทำให้ยังไม่มีการดำเนินการในเรื่องดังกล่าว 
      หลังสงครามโลกครั้งที่ ๒ ประเทศต่าง ๆ ในทวีปเอเชีย แอฟริกา และอเมริกาใต้ ซึ่งมีประชากรรวมกันประมาณ ๒ ใน ๓ ของประชากรโลกประสบปัญหาความยากจนและความล้าหลังทางเศรษฐกิจประกอบกับเกิดปัญหาข้อขัดแย้งทางการเมืองระหว่างค่ายเสรีนิยมกับค่ายสังคมนิยม ประเทศต่าง ๆ เกิดความตื่นตัวที่จะพัฒนาเศรษฐกิจเพื่อทำให้ชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนดีขึ้น ประเทศไทยเองก็ตระหนักถึงความจำเป็นในเรื่องดังกล่าวจึงได้จัดสรรงบประมาณเพื่อปรับปรุงการคมนาคมขนส่ง การชลประทาน การศึกษา ฯลฯ มากยิ่งขึ้น ในปี พ.ศ. ๒๔๙๓ ได้ตั้งสภาเศรษฐกิจแห่งชาติขึ้นเพื่อทำหน้าที่วิเคราะห์วิจัยเกี่ยวกับเรื่องเศรษฐกิจและเป็นที่ปรึกษาของรัฐบาลในการแก้ไขปัญหาทางการเงิน การคลัง และทางเศรษฐกิจโดยทั่วไป พร้อมทั้งได้จัดตั้งคณะกรรมการดำเนินการทำผังเศรษฐกิจของประเทศซึ่งเป็นก้าวแรกที่จะนำไปสู่การวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจของไทย 
      ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๐๐ ธนาคารโลกซึ่งจัดตั้งขึ้น โดยมีวัตถุประสงค์หลักที่จะช่วยทำการฟื้นฟูและพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศต่าง ๆ ได้จัดส่งคณะสำรวจเศรษฐกิจเข้ามาช่วยศึกษาข้อมูลและศึกษาวิจัยเศรษฐกิจของประเทศไทยโดยคำเชิญของรัฐบาลไทยในขณะนั้นคณะผู้เชี่ยวชาญร่วมกับทางคณะเจ้าหน้าที่ฝ่ายไทยได้จัดทำรายงาน A Public Development Program for Thailand ต่อมามีการแปลเป็นฉบับภาษาไทยชื่อว่า โครงการพัฒนาของรัฐบาลสำหรับประเทศไทยโดยได้มีการเสนอข้อมูลวิเคราะห์ถึงสภาพปัญหาและแนวทางในการวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศไทยโดยเห็นว่าควรเน้นการแข่งขันเสรี  ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๐๒ รัฐบาลได้ดำเนินการออกพระราชบัญญัติพัฒนาเศรษฐกิจแห่งชาติและตั้งสำนักงานสภาเศรษฐกิจแห่งชาติขึ้นเพื่อทำหน้าที่วางแผนพัฒนาเศรษฐกิจแห่งชาติ  หลังจากนั้นจึงได้มีการประกาศใช้แผนพัฒนาเศรษฐกิจแห่งชาติ ฉบับที่ ๑ (พ.ศ. ๒๕๐๔ - ๒๕๐๖ -๒๕๐๙) เป็นฉบับแรกและได้ดำเนินการวางแผนเรื่อยมา จนถึงปัจจุบันซึ่งอยู่ในช่วงของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ ๘ (พ.ศ. ๒๕๔๐ - ๒๕๔๔) โดยในแต่ละแผนมีลักษณะและสาระสำคัญแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับสถานการณ์ในขณะนั้นปรากฏว่าการพัฒนาของประเทศไทยในระยะที่ผ่านมามีทั้งส่วนที่ประสบผลสำเร็จและส่วนที่ยังเป็นปัญหาซึ่งจะได้กล่าวถึงในตอนต่อไป